نمایش خانگی: دو هفته قبل بود که درباره خطرات فعالیت گسترده شبکه قاچاق دوبله و عرضه محصولات سینمایی روز جهان با حضور شماری از دوبلورهای سرشناس وطنی نگاشتیم و گفته های محمدمهدی جعفری مدیرعامل موسسه قرن 21 در این باره را منعکس کردیم.(اینجا را بخوانید)
به تازگی اما اتفاق تازه تری رخ داده است و آن هم این است که نسخه دوبله محصولات خارجی و مثلا اخیرا سریال «فرار از زندان» بدون دریافت مجوز خانگی از طریق سامانه های ویدیوی درخواستی مجاز(!!!) در حال عرضه است؛ اتفاقی که باعث شده روزنامه اصولگرای «جوان» آن را عاملی بداند بر از بین رفتن موسسات رسمی ویدیورسانه و البته درباره علت سکوت دفتر نمایش خانگی ارشاد در برابر این اتفاق طرح پرسش کند.
متن گزارش «جوان» در این باره را بخوانید:
فرآيند تهيه، اخذ مجوز، دوبله و انتشار نسخههاي ويدئورسانه فيلمهاي خارجي، براي شرکتهاي ويدئورسانه، فرآيندي زمانبر است، در عوض مخاطبان سايتهاي VOD هر روز با مراجعه به سايتها يا اپليکيشنهاي VOD ايراني با عناوين جديد فيلمهايي روبهرو ميشوند که براي دانلود يا تماشاي آنلاين روي خروجي VODها قرار ميگيرد.
چه کسي از VODها مجوز خواسته؟
بارگذاري فيلمهاي خارجي در سايتهاي دانلود فيلم و ارائه لينکهاي دانلود غيرمجاز داستاني کهنه شده، اما ادامهدار است.
فيلمهاي خارجي در سايتهاي عادي دانلود فيلم معمولاً به زبان اصلي ارائه ميشوند و در شرايط بهتر لينک دانلود زيرنويس فارسي فيلم نيز ارائه ميشود. در اين سايتها ميتوان فيلمهاي دوبله سينماي کلاسيک را پيدا کرد که اغلب براي چند دهه پيش هستند، ولي سايتهاي VOD بسيار جلوتر عمل کرده و به جاي اينکه منتظر شوند تا فيلمي خارجي از مسير ويدئورسانهها دوبله و توزيع شود، نسخه اصلي فيلم را دوبله ميکنند و به مشتريانشان ارائه ميدهند.
دوبله اختصاصي فيلمهاي خارجي با استفاده از تيمهاي حرفهاي دوبله و صداهاي ماندگار دوبله، اگرچه در اصطلاح زيرزميني انجام ميشود، اما در عمل فعاليتي آشکار و روتين است. تيمي مخلوط از صداپيشههاي حرفهاي تلويزيون و برخي از صداهاي کمتر شناخته شده جوان، به سرعت در حال دوبله کردن آخرين محصولات سينماي جهان هستند.
برخلاف شرکتهاي ويدئورسانه که پروانه نمايش ويدئويي را در ابتداي فيلم به نمايش ميگذارند، هيچکدام از سايتهاي VOD مجوزي مبني بر اينکه انتشار فيلم از سوي آنها با مجوز ارشاد بوده و مراحل قانوني تهيه و دوبله آن طي شده ارائه نميدهند. وزارت ارشاد، مؤسسه رسانههاي تصويري و کميته صيانت نيز تاکنون درباره اينکه VODها بايد مجوز انتشار فيلم را دريافت كنند و براي اطمينان خاطر مخاطب از قانوني بودن نسخه در معرض ديد قرار دهند، دستورالعمل يا قانون الزامآوري صادر نکردهاند.
CD غيرمجاز و فيلم غيرمجاز
جمعآوري لوحهاي فشرده فيلمهاي خارجي از سطح شهر و حمله به مراکز تهيه و توليد اين محصولات از جمله اموري است که ستاد صيانت با کمک نيروي انتظامي انجام ميدهد؛ محصولاتي که بعد از جمعآوري و براي کمک به اقتصاد سالم سينما، امحا ميشوند، اما در نقطه مقابل VODها با مجوز وزارت ارشاد در حال انتشار محصولات نمايشي هستند که در مجاز بودن آنها شبهه وجود دارد. سرعت عمل VODها در دوبله و انتشار فيلمهاي خارجي با توجه به زمانبر بودن تأييد فيلم از سوي شوراي نمايش، بر احتمال غيرمجاز بودن پخش فيلمها ميافزايد.
از سوي ديگر بحث مهم در انتشار فيلمهاي خارجي حق رايت آنهاست که درباره محصولات ويدئورسانه حداقلهاي آن رعايت ميشود، ولي در موردVODها و با حجم گسترده فيلمهاي خارجي آنها باور اينکه براي تهيه هر فيلم حق رايت پرداخت شده، سخت است.
براي همه اين فيلمها رايت خريداري شده؟
شرکتهاي ويدئورسانه موظف هستند رايت فيلمهايي را که متقاضي انتشار آنها هستند، تهيه کنند. VODها که زيرمجموعه ويدئورسانه هستند نيز موظف به خريداري رايت فيلمها هستند. از آنجايي که رنج خريد رايت فيلم چيزي مابين 3 تا 30 هزار دلار است، اين رقم بر اساس اهميت فيلم بالا و پايين ميشود. مدير فروش يکي از شرکتهاي ويدئورسانه در گفتوگو با «جوان» ميگويد: «در بازار فيلمي که قابليت فروش داشته باشد، زير 5هزار دلار نيست». از طرف ديگر ويدئورسانه بايد اصلاحات مدنظر شوراي نمايش را اجرايي کند و فيلم بايد مميزي و سپس دوبله و روي لوح فشرده منتشر شود.
VODها با حذف لوح فشرده از چرخه انتشار فيلمها مزيت اقتصادي نسبي در برابر ويدئورسانه دارند اما چه تعداد از فيلمهاي سينمايي که در VODها منتشر ميشود داراي رايت است؟ با شمارشي سر انگشتي در يکي از VODهاي ايراني حدود 100 عنوان فيلم خارجي بارگذاري شده بود. اگر اين VOD رقم بينابيني 10 هزار دلار را براي هر فيلم پرداخت کرده باشد، بيش از يک ميليون دلار از سوي اين سايت ايراني براي خريد رايت فيلمهاي خارجي هزينه شده است! يعني بيش از 37 ميليارد تومان! اين رقم براي کاسبي يک VOD کمي درشت نيست؟!
VODها و توسعه بازار فروش فيلم
طبق يک برآورد در کشورهاي توسعهيافته، VODها 30 درصد از بازار فروش فيلم را در اختيار دارند و باقي بازار در اختيار ويدئورسانههاست، اما نبود قوانين حمايتي کپيرايت و وضعيت نابهنجار حاکم بر رقابت VODهاي ايراني باعث شده از زمان فعال شدن اين سايتها فروش فيلمها در شبکه نمايش خانگي با افت روبهرو شود. مدير بازاريابي يک شرکت معتبر حوزه ويدئورسانه در گفتوگو با «جوان» ميگويد: از زمان گسترش فعاليت VODها فروش ما حداقل 20 درصد کاهش داشته است.
برخي از شرکتهاي VOD نيز براي جذب بيشتر مخاطب و با همکاري اپراتورهاي تلفن همراه و برخي از ارائهدهندگان سرويسهاي اينترنت، حجم مصرفي تماشاي فيلم را رايگان کردهاند و مشتري هر چقدر که فيلم ببيند هزينهاي براي استفاده از حجم اينترنت پرداخت نميکند.
اين سايتها صرفاً هزينهاي جزئي را در مقابل دسترسي به آرشيو بزرگي که فراهم کردهاند از مشتري اخذ ميکنند که در مقايسه با خريد فيلم از ويدئورسانه بسيار پايين است.
البته پخش فيلمهاي سينمايي تنها بخشي از خدمات VODهاست و اين سايتها با پخش ويدئوکليپها، مستندها، سريالهاي نمايشي و موزيک ويدئو نيز مجموعه متنوعي را از آنچه مخاطبان در اينترنت دنبال ميکنند، منتشر ميکنند.
با ادامه روند فعلي يعني دوبله اختصاصي فيلمهاي سينمايي و عدم ارائه مجوز و تهيه رايت فيلمهاي خارجي بعيد نيست در آينده نهچندان دور VODها باعث ورشکستگي کامل شرکتهاي ويدئورسانه شوند.
